Paragraaf 2.4 Financiering

Inleiding

In de paragraaf financiering wordt het financieringsbeleid besproken. Financiering heeft enerzijds betrekking op het (tijdelijk) uitzetten en aantrekken van financiële middelen uit hoofde van treasury, anderzijds op het verstrekken van geldleningen en garanties uit hoofde van de publieke taak.

In deze paragraaf gaan we in op het risicobeheer en de stand van zaken en ontwikkelingen met betrekking tot onze tijdelijk overtollige middelen. Verder gaan we in op de renteontwikkelingen, liquiditeitsbegroting en financieringsbehoefte. Ook komen de leningen verstrekt uit hoofde van de publieke taak aan bod, gevolgd door de garant- en borgstellingen. Hierbij wordt ook ingegaan op de risicopositie met betrekking tot de leningen en garanties.

Wat is treasury?
Treasury omvat alle activiteiten die gericht zijn op het sturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële vermogenswaarden, de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico's.
Treasury omvat alle werkzaamheden gericht op het formuleren van beleid, het aantrekken van eventueel noodzakelijke financiering en het uitzetten van tijdelijk overtollige middelen.

Wat zijn financieringen in het kader van de publieke taak?
Binnen de geldende wet- en regelgeving bepaalt de provincie wat zij onder haar publieke taak verstaat en hoe deze wordt uitgeoefend. Voor de uitoefening van haar publieke taak kan de provincie leningen en garanties tegen bepaalde voorwaarden verstrekken aan een onderneming om hiermee een voor de provincie Drenthe gewenst beleidsdoel te behalen.

Wat willen wij bereiken?

De provincie heeft een behoudend treasurybeleid. Het beleid is gericht op het minimaliseren van financiële risico's en het binnen de geldende (wettelijke) kaders behalen van een zo optimaal mogelijk rendement. Dit kan betekenen dat (potentieel) niet het hoogste rendement wordt behaald.
Het treasurybeleid heeft de volgende doelstellingen:

• het verkrijgen en behouden van duurzame toegang tot financiële markten, tegen de scherpst mogelijke condities, zodat te allen tijde in de behoefte aan financiële middelen kan worden voorzien;
• het minimaliseren van financiële risico’s, zoals liquiditeits-, krediet- rente-, valuta-, koers- en solvabiliteitsrisico’s;
• het opzetten en onderhouden van een goede en efficiënte financiële infrastructuur;
• het minimaliseren van de interne verwerkingskosten en externe kosten bij het beheren van de geldstromen en financiële posities;
• het optimaliseren van de renteresultaten binnen de geldende wet- en regelgeving en de richtlijnen en limieten van de Nota financiering provincie Drenthe 2024.

Wat zijn onze belangrijkste kaders?

Provinciale Staten geven de kaders voor de uitvoering van het beleid door middel van de Financiële verordening provincie Drenthe 2024, de Nota financiering provincie Drenthe 2024 en de paragraaf financiering in de begroting. Dit alles in overeenstemming met de bepalingen in de Provinciewet, het Besluit begroting en verantwoording (BBV) en de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido) en onderliggende ministeriële regelingen.
Provinciale Staten worden door middel van de paragraaf financiering in de jaarrekening in staat gesteld haar controlerende taak uit te voeren op het gevoerde beleid, zoals is geregeld in de Provinciewet.

Wat gaan wij daarvoor doen?

Risicobeheersing

Een belangrijk onderdeel van het financieringsbeleid is het beheersen van risico's. Onder risicobeheer wordt verstaan: inzicht krijgen in de omvang van het risico, de gevolgen van dat risico afwegen en indien nodig beheersmaatregelen treffen. Het BBV schrijft voor dat in de paragraaf financiering aandacht geschonken dient te worden aan de kasgeldlimiet, de renterisiconorm, valutarisico's, kredietrisico's, liquiditeitsrisico's en koersrisico's. In de volgende tabel zijn deze onderdelen beschreven, waarbij ook de risico-inschatting en de bijbehorende getroffen beheersmaatregelen worden vermeld.

Voldoen aan kasgeldlimiet en renterisiconorm

Kasgeldlimiet
De kasgeldlimiet is opgenomen in de Wet fido en stelt een grens aan de omvang van de korte financiering (looptijd < 1 jaar). Korte financiering dient ervoor om tijdelijke liquiditeitstekorten voor de financiering van lopende uitgaven op te vangen. Juist voor korte financiering geldt dat het renterisico aanzienlijk kan zijn, aangezien fluctuaties in de rente bij korte financiering direct een relatief grote invloed kunnen hebben op de rentelasten.
De kasgeldlimiet bedraagt 7% van het begrotingstotaal. Voor 2025 is dat circa € 32 miljoen. De gemiddelde netto vlottende schuld per kwartaal mag de kasgeldlimiet niet structureel overschrijden. Uiterlijk bij de derde overschrijding geldt een meldplicht aan de toezichthouder. Wij verwachten, net als in voorgaande jaren, dat de kasgeldlimiet in 2025 niet zal worden overschreden.

Renterisiconorm
Om het renterisico op de langlopende schuld te beheersen is in de Wet fido de renterisiconorm opgenomen. Renterisico op de langlopende schuld (looptijd > 1 jaar) heeft betrekking op de contractuele renteherzieningen en aflossingen in enig jaar. Het renterisicobedrag is de optelsom van leningen met een renteherziening of een herfinancieringsmoment.
Het doel van de renterisiconorm is het voorkomen van een overmatige afhankelijkheid van het renteniveau in één bepaald jaar. De renterisiconorm bedraagt 20% van het begrotingstotaal en mag niet worden overschreden.
De provincie Drenthe heeft op dit moment geen langlopende geldleningen opgenomen. De renterisiconorm zal in 2025, en naar verwachting ook in de jaren daarna, niet worden overschreden. Dit is in onderstaande tabel weergegeven.

Optimaliseren van rendement
De overtollige liquide middelen die niet voor de uitoefening van de publieke taak ingezet worden, moeten conform de Wet fido aangehouden worden bij het Rijk (verplicht schatkistbankieren). Dit betekent dat de middelen op een rekening-courant bij het ministerie van Financiën worden aangehouden, maar wel ter vrije beschikking van de provincie staan.
Ook mogen leningen worden verstrekt aan openbare lichamen: andere decentrale overheden waarmee geen toezichtsrelatie bestaat (ook genoemd: onderling lenen).

Uitzonderingen op het verplichte schatkistbankieren zijn vastgelegd in de Regeling schatkistbankieren, waaronder middelen aangehouden in het Fonds nazorg gesloten stortplaatsen provincie Drenthe en middelen voor zover deze het zogenaamde drempelbedrag niet te boven gaan. Het drempelbedrag is gelijk aan 2% van het begrotingstotaal.

Uitzettingen van tijdelijke overtollige middelen
In onderstaande tabel is de treasuryportefeuille opgenomen, met de prognose voor 2025, onderverdeeld naar kortlopende en langlopende uitzettingen. De afname van de omvang van de totale portefeuille is het gevolg van uitvoering van beleidsvoornemens. Verderop in deze paragraaf wordt ingegaan wat de ontwikkelingen op de langere termijn zijn en wat dit betekent voor de financieringsbehoefte van de provincie.

De leningen aan openbare lichamen staan in onderstaande tabel vermeld. Beide leningen worden in 2024 volledig aan ons afgelost.

Drempelbedrag
Het drempelbedrag is bedoeld om het dagelijkse kasbeheer te vereenvoudigen: niet elke laatste euro hoeft elke dag naar de schatkist te worden overgeboekt. Het drempelbedrag is het maximale bedrag dat we over een heel kwartaal gezien gemiddeld op dagbasis buiten de schatkist mogen aanhouden en is voor de provincie Drenthe 2% van het begrotingstotaal. Voor 2025 is het drempelbedrag circa € 9,1 miljoen (2% van € 455 miljoen). We verwachten net als in voorgaande jaren het drempelbedrag in 2025 niet te overschrijden.

Ontwikkeling rentebaten
Onze begrote rente is gebaseerd op de rentebaten uit de treasuryportefeuille en de uitzettingen uit hoofde van de publieke taak. Omdat de provincie geen financieringen heeft aangetrokken zijn er geen rentelasten. De verwachte rentebaten zijn op de tegoeden in 's Rijks schatkist zijn voorzichtig meegenomen in de lopende begroting 2024 (€ 4 miljoen) en 2025 en 2026 (€ 3 miljoen resp. € 1,5 miljoen).

De liquiditeitsprognose laat zien dat de omvang van de treasuryportefeuille de komende jaren zal afnemen, door uitvoering van beleidsvoornemens. De langlopende uitzettingen hebben een einddatum in 2024, daarom staat de prognose per 31 december 2025 hier op nihil.
Omdat de rentebaten een algemeen dekkingsmiddel vormen op de provinciale begroting, is de begroting gevoelig voor bewegingen in de rentemarkt. Vrijval van de langlopende uitzettingen of aflossing van leningen in het kader van de publieke taak heeft gevolgen voor de begroting voor zover deze niet (opnieuw) worden uitgezet als leningen in het kader van de publieke taak.

Ontwikkeling rentetarieven
Het monetaire beleid van de ECB is gericht op prijsstabiliteit in het eurogebied: een inflatie van 2% op de middellange termijn. Als maatregel tegen de sterk gestegen inflatie heeft de ECB sinds juli 2022 de depositorente in verschillende stappen verhoogd tot 4,00% in september 2023. Per 12 juni 2024 is de eerste verlaging met 25 basispunten tot 3,75% doorgevoerd.
De verwachting dat de ECB in de komende tijd verdere renteverlagingen gaat doorvoeren, die ook doorwerken in de tarieven die de provincie op haar tegoeden ontvangen, maakt dat we de renteontwikkelingen nauwlettend blijven volgen.

Optimaal voorzien in de financieringsbehoefte

Liquiditeitsbegroting
De liquiditeitsbegroting geeft inzicht in de verwachte ontwikkeling van de liquiditeitspositie en financieringsbehoefte in de komende jaren, gebaseerd op de ambities in onze begroting.

In bovenstaand diagram zijn de verwachte ontwikkelingen van de treasuryportefeuille en de uitzettingen in het kader van de publieke taak zichtbaar gemaakt. Hieruit blijkt ook de verwachte gemiddelde financieringsbehoefte voor de komende jaren.

Bij het opstellen van de liquiditeitsbegroting hanteren we de volgende uitgangspunten:

• De basis wordt gevormd door besluiten van Provinciale Staten.
• Uitgezette overtollige liquide middelen (leningen aan openbare lichamen) worden op vervaldatum toegevoegd aan de vrij beschikbare liquiditeiten (schatkistbankieren).
• Voor de leningen in het kader van de publieke taak is een inschatting gemaakt van nog te verstrekken (tranches van) leningen.
• Met betrekking tot de begrote investeringen wordt een inschatting gemaakt van de fasering van de uitgaven. Dit vindt plaats op basis van ervaringen in voorgaande jaren en ontwikkelingen in 2024. Gereserveerde bedragen die nog niet aan specifieke investeringsprojecten zijn toegewezen zijn buiten deze liquiditeitsbegroting gelaten. Hetzelfde geschiedt voor de uitgavenpatronen voor specifieke uitkeringen (SPUKs).

Financieringsbehoefte
Uit het diagram komt naar voren dat op basis van de huidige inzichten en ambities die in deze begroting zijn opgenomen, in 2026 een financieringsbehoefte ontstaat. Deze is lager dan in voorgaande jaren werd begroot. Wij hanteren het principe van totaalfinanciering, waarbij de financieringsbehoefte voor de gehele organisatie wordt bepaald. Hierdoor zijn de rentekosten zo laag mogelijk en wordt de administratieve last beperkt. Dit in tegenstelling tot projectfinanciering, waarbij voor een specifiek, zelfstandig project langetermijnfinanciering wordt aangetrokken. De lagere financieringsbehoefte is voor een groot deel te verklaren door de (verwachte) ontvangst van SPUKs (onder andere voor de aanpak van het landelijk gebied), waarbij we verwachten dat deze (gedeeltelijk) zullen worden ontvangen voordat de uitgaven waarvoor ze bedoeld zijn, zullen worden gedaan.  
Maar naarmate we verder vooruit kijken, neemt de onzekerheid in de liquiditeitsprognose toe. Dit wordt veroorzaakt door de timing en omvang van verwachte ontvangsten en uitgaven. Er blijven onzekerheden zoals:

• Omvang en timing van te ontvangen SPUKs. We ontvangen steeds meer geld via SPUKs van het Rijk, waarbij het om forse bedragen gaat en het lastig is in te schatten wanneer deze middelen uitgegeven zullen gaan worden.
• Vervroegde aflossing van verstrekte leningen en latere opnames van verstrekte leningen.
• Omvang en timing van uitgaven voor grondaankopen.
• Nationaal Programma Landelijk Gebied; naast de omvang van de beschikbare Rijksmiddelen is het ook nog onzeker welk deel hiervan voor Drenthe beschikbaar komt. Dit heeft potentieel een groot effect op de liquiditeitspositie dan wel financieringsbehoefte.
• Onderbesteding: begrotingswijzigingen, gerealiseerde rekeningresultaten en budgetoverhevelingen die gedurende het jaar plaatsvinden.

Uitzettingen in het kader van de publieke taak

Naast de uitzettingen in het kader van de treasurytaak heeft de provincie diverse leningen en garanties verstrekt in het kader van de publieke taak. Eerst komen de verstrekte leningen aan bod, daarna worden de garant- en borgstellingen vermeld.

Medewerkers provincie Drenthe

Bio Energy Hartlief-Lammers B.V.

Coöperatie "Agrarische Natuur Drenthe" U.A.

Coöperatie Kredietunie Drenthe-Overijssel U.A.

Glasvezel De Wolden B.V. (lening 1)

Glasvezel De Wolden B.V. (lening 2)

Glasvezel Zuidenveld B.V.

RE-NET Hoogeveen B.V.

Steunstichting Domus DuMus

Stichting Drentse Energie Organisatie (Energiefonds Drenthe) - lening 1

Stichting Drentse Energie Organisatie (Energiefonds Drenthe) - lening 2

Stichting Drentse Energie Organisatie (Energiefonds Drenthe) - lening 3

Stichting Groenfonds (Ontwikkelfonds Energiecoöperaties)

Stichting Maatschappij van Weldadigheid

Stichting Toeristische Promotie Zuid West Drenthe

Stichting Van Gogh en Drenthe te Nieuw Amsterdam/Veenoord

Vekoglas B.V.

Vereniging CPO Gees - Klimopschool

Nationaal Restauratiefonds

Stichting RTV Drenthe

Verwijdering asbestdaken Drenthe (Stimulerings-, Verzilver- en Maatwerklening)

Zonneleningen (via SVn)

Drentse Holding B.V.

Enexis Holding N.V. (tranche A)

Enexis Holding N.V. (tranche B)

WMD Drinkwater N.V.

Garant- en borgstellingen
In de afgelopen jaren zijn er diverse garant- en borgstellingen verstrekt. De lopende garant- en borgstellingen zijn in onderstaande tabel opgenomen.

Triodos Bank
Woningbouwcoöperaties, particuliere woningeigenaren en verenigingen van eigenaars (VvE's) worden gestimuleerd om projecten op te zetten die leiden naar woningen zonder energierekening. Voor het appartementencomplex 'Ellen' in de Asser woonwijk Lariks heeft de vereniging van eigenaars in 2017 een lening van € 1.200.000,-- aangetrokken bij de Triodos Bank. De Triodos Bank heeft als voorwaarde gesteld dat de provincie garant staat voor de betalingsverplichtingen (rente, aflossing en kosten) van de VvE ten aanzien van de lening. Op 30 juni 2024 bedroeg de lening nog € 1.016.484,--.

Stichting Nationaal Warmtefonds
Het Warmtefonds verstrekt aan (samenwerkende) eigenaar-bewoners en VvE's in de provincie Drenthe Energiebespaarleningen voor het treffen van energiebesparende maatregelen voor woningen. In afwijking van reguliere kredietwaardigheidscriteria van het Warmtefonds, wenste de provincie Drenthe dat de rentekorting ook toegepast wordt op aanvragen van eigenaar-bewoners met een leeftijd van 75 jaar of ouder. Voor het verhoogde risico in verband met de leeftijd van de deelnemers heeft het Warmtefonds een garantstelling van de provincie ontvangen, voor een maximaal bedrag van € 500.000,--. Onder deze garantie worden sinds 2022 geen nieuwe leningen meer verstrekt. Nieuwe leningen worden in een nieuw fonds ondergebracht waarvoor geen garantie geldt. Het bedrag waarvoor de provincie kan worden aangesproken zal daarom alleen maar afnemen. Per 30 juni 2024 was het saldo van de gegarandeerde leningen nog € 77.030,--.

Nationaal Groenfonds (inzake leningen pVSPN)
Het Nationaal Groenfonds heeft aan private partijen leningen met een looptijd van 30 jaar verstrekt als voorfinanciering van te ontvangen subsidie-uitkeringen voor particulier natuurbeheer. Het Nationaal Groenfonds deed dit op basis van de pVSPN-overeenkomst met de provincie: de 'Overeenkomst tot Voorfinanciering Subsidie Particulier Natuurbeheer'. De rente en aflossing op deze voorfinanciering worden door de provincie voldaan uit de jaarlijkse termijnen van de 30-jarige subsidie. De provincie staat garant voor de leningen die het Groenfonds in dit kader heeft aangetrokken, op 30 juni 2024 nog circa € 4,6 miljoen.

Nationaal Groenfonds (inzake convenantsleningen)
De convenantsleningen dateren van 1999 en vloeien voort uit een convenant tussen het Rijk en de provincies in het kader van grondaankopen voor natuurontwikkeling. Per 31 december 2023 was dit nog een bedrag van € 5,0 miljoen (2022: € 15,9 miljoen). De provincie stond garant voor 6,90% van dit bedrag, per 31 december 2023 nog € 345.283,--. Het Nationaal Groenfonds ontvangt jaarlijks van de provincie Drenthe een bedrag voor rente en aflossing op de convenantsleningen. Hiervoor wordt de provincie gecompenseerd vanuit het provinciefonds. Het beleid van het Nationaal Groenfonds is erop gericht dat alle convenantsleningen in 2024 zijn afgelost. De provincie heeft de laatste termijn in april 2024 aan het Nationaal Groenfonds voldaan. De definitieve rentefactuur volgt later dit jaar en daarmee zal de garantie zijn beëindigd.

Reserveringen t.b.v. leningen en garanties

Aan het verstrekken van leningen en garanties in het kader van de publieke taak zijn risico's verbonden. Ter afdekking van deze risico's wordt bij verstrekking van een lening of garantie een percentage van de hoofdsom in de Reserve opvang revolverend financieren gestort. De gestorte bedragen blijven ook na aflossing van de lening of na de beëindiging van de garantie in de reserve.
Eventuele voorzieningen wegens oninbaarheid kunnen worden gevormd ten laste van het gehele saldo van de genoemde reserve.

In onderstaande tabel worden de lopende leningen en garanties weergegeven, met de stortingen die daarvoor in de Reserve opvang revolverend financieren zijn gedaan. Tevens zijn de huidige standen van de leningen weergegeven, net als de huidige risicopercentages en de bijbehorende bedragen ter afdekking van het risico.
De aan Enexis Holding N.V. en WMD Drinkwater B.V. verstrekte leningen zijn niet opgenomen in de tabel, omdat de risico's voortvloeiend uit deze leningen zijn meegenomen in de berekening van het
weerstandsvermogen.

In 2021 is reeds een bedrag van € 50.000,-- in de reserve gestort als risicoafdekking voor nog te verstrekken leningen uit hoofde van de Subsidieregeling collectieve wooninitiatieven Drenthe. De looptijd van de subsidieregeling is met vier jaar verlengd, tot en met 31 december 2027. Tot die datum kunnen leningen (tot het subsidieplafond van € 500.000,--) worden verstrekt. Tot en met 30 juni 2024 is één lening verstrekt onder deze subsidieregeling, aan Vereniging CPO Gees - Klimopschool.

Uit onderstaande tabel is af te leiden dat de omvang van de reserve (€ 20,5 miljoen) voldoende is om de berekende risico's (€ 17,3 miljoen) van de huidige portefeuille leningen en garanties af te dekken.
Op dit moment zijn er nog geen nieuwe concrete voornemens tot het verstrekken van nieuwe leningen of garanties in het kader van de publieke taak.

Toerekening van rente
In het BBV is opgenomen dat de paragraaf financiering inzicht moet geven in de rentelasten uit
externe financiering, het renteresultaat en de wijze van rentetoerekening. Middels onderstaand
renteschema wordt dit inzicht gegeven. Per saldo heeft de provincie Drenthe in 2025 alleen rentebaten, daarom is er geen toe te rekenen rente.